Nie legitymizujmy poczynań RAŚ!

Dr Grzegorz Wnętrzak jest specjalistą w zakresie historii Śląska, a równocześnie patriotą i nauczycielem młodego pokolenia.

Rajmund Pollak.: W ostatnim czasie aktywizuje się na Podbeskidziu i Śląsku Cieszyńskim RAŚ! Czy fakt, że PO i PSL zawarły z RAŚ koalicję i rządzą województwem śląskim ma wpływ na zagrożenie polskości na tych terenach?

Dr Grzegorz Wnętrzak : Oczywiście, że jest to zagrożenie, gdyż w ten sposób legitymizuje się poczynania RAŚ, zyskuje ono niejako prawo do funkcjonowania w życiu politycznym województwa. Idee RAŚ stać się mogą się oficjalną polityką władz województwa. Pomijam już fakt, że połowa ziem województwa śląskiego to historyczna Małopolska (Częstochowa, Zagłębie, Żywiecczyzna, wschodnia część powiatu bielskiego).

R.P. W jakich środowiskach RAŚ ma obecnie największe poparcie?

Dr historii.: Poparcie dla RAŚ największe jest oczywiście w dawnej pruskiej części Górnego Śląska. Jeżeli chodzi o Śląsk Cieszyński, to jest ono dużo mniejsze, ale i tutaj wzrost jest zauważalny. Najbardziej niebezpieczne dla polskości jest to, że RAŚ posługując się atrakcyjnymi metodami oddziaływania, wykorzystując nowoczesne środki komunikacji może wpływać na młodych ludzi, studentów, uczniów szkół średnich. Warto zauważyć, że w tych grupach kontestowanie polskości jest modne, a RAŚ ze swoim przekazem potrafi to wykorzystywać, na razie przede wszystkim na dawnym pruskim Śląsku. Oczywiście RAŚ popierają także starsi, którzy tęsknią za dawną, znaną z opowieści ich rodziców czy dziadków (bo już nie z autopsji) wyidealizowaną monarchią niemiecką czy austrowęgierską, za jej ładem i porządkiem, przeciwstawianym „niedobrej” II RP, już nie mówiąc o PRL-u. Warto zauważyć, że zbrodnie komunistyczne tego okresu popełniane na Górnoślązakach są przez aktywistów RAŚ bardzo często przedstawiane jako zbrodnie Polaków, bez względu na ich rzeczywisty, historyczny kontekst.

R. P.: Czy na Śląsku Cieszyńskim w przeszłości były silne tego typu ruchy antypolskie?

Dr historii: Warto zauważyć, że jeszcze w czasach austrowęgierskich powstała tutaj Śląska Partia Ludowa, której przywódcą był nauczyciel Józef Kożdoń. Stawiała sobie za cel utrzymanie status quo, czyli nie tylko zachowanie Śląska w granicach Austrii za wszelką cenę, ale też utrzymanie decydującego wpływu niemczyzny na mówiących po polsku mieszkańcach Śląska Cieszyńskiego. Kiedy monarchia habsburska upadła, ŚPL opowiedziała się za Czechosłowacją, gdyż uważała to państwo za „bardziej zachodnie” od ich zdaniem zacofanej Polski. Innymi słowy, Kożdoń i jego zwolennicy chcieli aby granica polsko-czechosłowacka była na rzece Białce ( oczywiście z Bielskiem i okolicą po stronie czechosłowackiej), by na zawsze odciąć się od znienawidzonej przez nich Galicji.

R.P.: Czy ewangelicy byli w przeszłości lojalnymi Polakami?

Dr historii: Warto zauważyć, że zwolennicy Kożdonia zamieszkiwali głównie wschodnią część Śląska Cieszyńskiego (czyli tę, która należy dziś do Polski). W wyborach do parlamentu austriackiego w 1911 roku wyraźnie widać, że najwięcej zwolenników Kożdoń miał w miejscowościach zamieszkanych przez ewangelików. Dotyczy to zwłaszcza rejonów Goleszowa czy Skoczowa. To ostatnie miasto było zresztą nazywane przez ówczesnych Polaków bastionem ślązakowszczyzny. Tymczasem wsie katolickie głosowały na ks. Londzina, przywódcę Związku Śląskich Katolików, a więc organizację propolską. W tym samym czasie ewangelicy z Zaolzia wykazywali dużo bardziej propolską postawę i ubolewali nad zachowaniem swoich współwyznawców na wschód od Olzy. Natomiast w okresie międzywojennym polskojęzyczni ewangelicy z tej części Śląska, która przypadła Polsce byli poza nielicznymi wyjątkami lojalnymi obywatelami państwa. Niezadowoleni z tego stanu grupowali się wokół pastora skoczowskiego Józefa Gabrysia, ponieważ Kożdoń mieszkał wtedy w Czechosłowacji. Ich znaczenie było jednak niewielkie.

R.P.: W jakiej tematyce bronił Pan pracę doktorską?

Dr historii: Moja praca dotyczyła stosunków narodowościowych i politycznych na Śląsku Cieszyńskim na przełomie XIX i XX wieku. Jedną z ważniejszych kwestii poruszanych w tej pracy, była sprawa rozwoju i znaczenia ruchu ślązakowskiego w omawianym okresie.

R.P.: Co robił Józef Kożdoń w trakcie okupacji hitlerowskiej?

Dr historii: Kożdoń wiązał z okupacją niemiecką nadzieje na przywrócenie dawnych porządków sprzed 1918 roku. Współpracował z Niemcami, był zresztą szefem Śląskiego Banku Ludowego w latach 1940-44. W 1943 roku otrzymał z rąk okupacyjnych władz tytuł zasłużonego obywatela miasta Cieszyna. Został wówczas określony przez ówczesnego cieszyńskiego Gausleitera NSDAP jako wzór bojownika niemieckiego. Należy przy tym zaznaczyć, że Kożdoń nie aprobował w pełni poczynań władz niemieckich, nie wykorzystał też swojej nowej pozycji, by zemścić się na swoich dawnych przeciwnikach. RAŚ oficjalnie odcina się od Kożdonia właśnie ze względu na jego niezbyt chwalebną przeszłość w czasach okupacji, niemniej istnieją na Śląsku środowiska czy działacze, które właśnie Kożdonia uważają za wzór bojownika o śląską sprawę i nazywają bohaterem.

Dziękuję panu doktorowi za rozmowę i mam nadzieję, że w przyszłości będziemy kontynuować ROZMOWY NA TEMAT WSPÓŁCZESNYCH ZAGROŻEŃ POLSKOŚCI ŚLĄSKA.!

Artykuł ten ukazał się w nr5 (36) tygodnika "Śląska gazeta" z 2-9 lutego 2012r

Rajmund Pollak